วิทยานิพนธ์ (น.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2542

การประกาศใช้มาตรา 40 รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ส่งผลเป็นการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของระบบสื่อวิทยุโทรทัศน์จากการเป็นกิจการผูกขาดโดยรัฐมาสู่การเปิดโอกาสให้แก่เอกชน กลุ่มสังคมและประชาชนเข้าประกอบกิจการให้บริการส่งสัญญาณวิทยุโทรทัศน์ได้ ภายใต้หลักแห่ง "การแข่งขันอย่างเสรีและเป็นธรรม" ถือเป็นการปรับเปลี่ยนปรัชญาการจัดระบบกิจการสื่อสารให้เป็นไปในแนวทางของทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ โดยยอมรับจุดเด่นของระบบธุรกิจและกลไกการแข่งขันมากยิ่งขึ้น การแสวงหามาตรการทางกฎหมายเพื่ออนุวัติการณ์มาตรา 40 และควบคุมให้สภาวะการแข่งขันที่จะเกิดขึ้นนี้ ส่งผลดีและเป็นประโยชน์สูงสุดแก่สาธารณะร่วมกันได้ จึงถือเป็นข้อพิจารณาประการสำคัญ การควบคุมสภาวะการแข่งขันในอุตสาหกรรมสื่อวิทยุโทรทัศน์ประกอบไปด้วยกฎหมายที่เกี่ยวข้องเพื่อควบคุมอุตสาหกรรมใน 2 ลักษณะคือ กฎหมายเฉพาะกิจการสื่อสารมวลชนและกฎหมายการแข่งขันทางการค้าทั่วไป กฎหมายเฉพาะ คือกฎหมายที่มุ่งควบคุมกิจการสื่อวิทยุโทรทัศน์ในฐานะผู้ผลิตสินค้าทางวัฒนธรรมและสินค้าสาธารณะ ที่อาจกระทบต่อประโยชน์ในการรับรู้ข้อมูลข่าวสารและคุณภาพชีวิตของประชาชน สาระสำคัญของกฎหมายนี้ จึงได้แก่การสร้างกระบวนการคัดสรรผู้ประกอบการที่มีความเหมาะสมเข้าสู่อุตสาหกรรม ขณะที่กฎหมายการแข่งขันทางการค้าจะมุ่งคุ้มครองให้สังคมและผู้บริโภค ได้รับประโยชน์จากระบบธุรกิจที่ดำเนินไปอย่างเป็นธรรมและมีประสิทธิภาพ กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมสภาวะการแข่งขันในอุตสาหกรรมสื่อวิทยุโทรทัศน์ของประเทศไทย ประกอบด้วยพระราชบัญญัติองค์กรจัดสรรคลื่นความถี่และกำกับ กิจการวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคม พ.ศ. 2543 และกฎหมายอนุวัติมาตรา 40 ฉบับอื่นๆ ในลักษณะของกฎหมายเฉพาะเพื่อผลในการป้องกันการกระจุกตัวของอุตสาหกรรมอันจะนำไปสู่การจำกัดโอกาสในการเลือกบริโภคหรือกำหนดกรอบความคิดของประชาชน และกฎหมายทั่วไปคือพระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2542 เพื่อผลในการควบคุมพฤติกรรมทางธุรกิจของผู้ประกอบการมิให้กระทำการบิดเบือนกลไกการแข่งขันเพื่อรักษาประโยชน์ของธุรกิจ อย่างไรก็ตาม ในการบัญญัติหรือบังคับใช้กฎหมายทั้งสอบระบบนี้ ประเด็นสำคัญที่จะต้องพิจารณาก็คือ กระบวนการแข่งขันอย่างเสรีและเป็นธรรมนี้ จะต้องสามารถผลักดันให้เกิดประโยชน์ทางสังคมควบคู่ไปกับประสิทธิภาพในระบบเศรษฐกิจอย่างสมดุลได้จึงจะถือเป็นสภาวะการแข่งขันที่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่สาธารณะอย่างสูงสุดตามเจตนารมณ์แห่งรัฐธรรมนูญได้